მოქმედების შესაძლებლობის უარყოფის გამომხატველი ნაწილაკების სტრუქტურულ-სემანტიკური ანალიზი ქართველურ ენებში

Abstract

The present paper deals with structural-semantic analysis of particles that express the denial of the possibility of an action in Kartvelian languages. It aims to study the particles of this type in these languages using the comparative method in order to reveal common and different linguistic characteristics. As known, in the Georgian language the denial of possibility is expressed by the negative particles ver “cannot” that has a number of equivalents in Svan unlike Megrelian-Laz. This difference in number conditioned the creation of this work. Since structural-semantic analysis of negative particles based on the empirical material of Kartvelian languages is a complex issue, we have decided to study only those particles that express the denial of the possibility of an action in Kartvelian languages in terms of contrast and comparison. Although at different times a number of scholars have worked on the issue of particles expressing the denial of the possibility of an action and published their papers, our research topic is relevant because it can fill the gap that is specifically related to the semantic equivalence of the forms of the particle ver “cannot” in Kartvelian languages. The issues analyzed in the work are important in terms of the comparative morphology of Kartvelian languages, as well as to find the difficulties caused by different stylistic peculiarities during the process of translation. The work consists of the introduction, the main parts of the text and the conclusion. It is accompanied by the table of contents, the list of the used literature and references. The introduction gives the information about the goals of the research, the used methods and the history of studying the issue. It tells about the topicality of the research and the tasks to achieve the desirable results. The theoretical part of the work is based on Georgian and foreign scientific papers concerning the issue published at different times. The abundant empirical material based on a) published texts, b) electronic sources and c) the material obtained during the field works in Svaneti and Samegrelo in 2018-2019 has been processed.

წინამდებარე ნაშრომი შეეხება მოქმედების შესაძლებლობის უარყოფის გამომხატველ ნაწილაკთა სტრუქტურულ-სემანტიკურ ანალიზს ქართველურ ენებში. მისი მიზანია შეისწავლოს ამ ტიპის ნაწილაკები აღნიშნულ ენებში ერთმანეთთან შედარება-შეპირისპირების გზით, რათა გამოავლინოს საერთო და განსხვავებული ენობრივი მახასიათებლები. ცნობილია, რომ ქართულში შესაძლებლობის უარყოფას გამოხატავს „ვერ“ ნაწილაკი, რომელსაც სვანურში შეესაბამება უარყოფით ნაწილაკთა მრავალრიცხოვანი ვარიანტები, განსხვავებით მეგრულ-ლაზურისგან. სწორედ ამ რაოდენობრივმა სხვაობამ განსაზღვრა ამ ნაშრომის შექმნა. რამდენადაც უარყოფით ნაწილაკთა სტრუქტურულ-სემანტიკური ანალიზი ქართველურ ენათა ემპირიულ მასალაზე დაყრდნობით ძალზე ფართო და მრავალწახნაგოვანი საკითხია, საკვლევად ავიღეთ მხოლოდ მოქმედების შესაძლებლობის უარყოფის გამომხატველი ნაწილაკები ქართველურ ენებში შედარებით-შეპირისპირებითი თვალსაზრისით. მიუხედავად იმისა, რომ სხვადასხვა დროს არაერთი მეცნიერი შეეხო მოქმედების შეძლების უარყოფის გამომხატველ ნაწილაკებს და უძღვნა გამოკვლევები, ჩვენი საკვლევი თემა აქტუალური და სიახლის შემცველია, რადგანაც მასში წარმოჩენილია ქართული ,,ვერ’’ ნაწილაკისა და მისი ფარდი ნაწილაკების სემანტიკური შეხამების საკითხი სხვა ქართველურ ენებში, რაზეც ქართულ სამეცნიერო ლიტერატურაში საგანგებო მსჯელობა არ ყოფილა. ნაშრომში გაანალიზებული საკითხები მნიშვნელოვანია როგორც ქართველურ ენათა შედარებითი მორფოლოგიის თვალსაზრისით, ასევე თარგმნის დროს სხვადასხვა სტილური თავისებურებებისას სიძნელეების გასარკვევადაც. ნაშრომის თეორიული ნაწილი ეყრდნობა სხვადასხვა დროს ამ თემაზე გამოქვეყნებულ ქართულ და უცხოურ სამეცნიერო სტატიებს, დამუშავებულია დიდძალი ემპირიული მასალა, რომელიც ეყრდნობა: ა. ნაბეჭდ ტექსტებს; ბ. ელექტრონულ წყაროებს; გ. 2018-2019 წლებში სვანეთსა და სამეგრელოში საველე სამუშაოების შედეგად მოპოვებულ მასალას.