დაზარალებულის უფლებრივი მდგომარეობა საპროცესო შეთანხმების დადებისას

Abstract

თემის აქტუალობა - საპროცესო შეთანხმება სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის ერთ-ერთი მეტად საინტერესო პროცესულაური ინსტიტუტია, რომელსაც მსოფლიოს არაერთი სახელმწიფოს კანონმდებლობა ითვალისწინებს და მათ შორის საქართველოს სისხლის სამართლის კანონმდებლობაც. საპროცესო შეთანხმებას, როგორც პროცესუალურ მოცემულობას ბევრ დადებით მხარესთან ერთად ბევრი უარყოფითი თვისებაც გააჩნია. ერთ-ერთი უარყოფითი ფაქტორი სწორედ დაზარალებულის უუფლებო მდგმარეობაა. წინამდებარე სამაგისტრო თემაში შესაბამისად განხილული იქნება აღნიშნული ინსტიტუტის სისხლისამართლებრივი ბუნება, და გაანალიზედება მისი მიმართება, დაზარალებულის, როგორც დანაშაულებრივი ქმედებისგან ყველაზე მეტად ზიან მიყენებული მონაწილის მიმართ. საპროცესო შეთანხმება, თავისთავად, დაზარალებულის ინტერესებს ხელყოფს და ერთგვარად ორგვარად აზარალებს მას, როგორც კონკრეტული ზიანის მიღებით, ისე პროცესუალური ბერკეტის არ ქონით, რაც გამოიხატება იმ ასპექტში, რომ დაზარალებულ მხარეს არ აქვს შესაძლებლობა გაასაჩივროს იგი. არის დანაშაულთა გარკვეული კატეგორიები, რომლის დროსაც თვალსაჩინოა მსხვერპლისათვის მიყენებული მატერიალური და მორალური ზიანი, საპროცესო შეთანხმებით კი ხშირად ბრალდებულისათვის სასჯელის შემსუბუქებით, დაზარალებულის ინტერესი სათანადო პასუხის გარეშე რჩება. საპროცესო შეთანხმებას თამამად შეიძლება ითქვას, რომ თავისი აქტუალობა არ დაუკარგავს საქართველოში მისი თხუტმეტწლიანი არსებობის მანძილზე, და აღნიშნულზე სასამართლო სტატისტიკაც მიუთითებს. თემის პრობლემატიკა: საპროცესო შეთანხმება, საკამოდ მობილური ფორმაა საგამოძიებო ორგანოებისათვის საქმის არსებითი განხილვის გარეშე განაჩენის გამოსატანად, თუმცა მედალს ორი მხარე აქვს და ამ შემთხვევაში, არც ზემოთ ჩემს მიერ ნახსენები, ინსტიტუტია გამონაკლისი. ვინაიდან, ხშირად, სწრაფი მართლმსაჯულების იდეას საკამოდ წონადი ინტერესები ეწირება, როგორც დაზარალებულის, ისე მთლიანად ქვეყანაში დამნაშავეობასთან ბრძოლის მექანიზმების. ხშირად საპროცესო შეთანხმება იწვევს უდანაშაულო პირის მსჯავრდებას, ან კიდევ დამნაშავე პირს ტოვებს დაუსჯელს. საპროცესო შეთანხმების ინსტიტუტს უკავშირდება ე.წ „ცრუ აღიარების“ და „არაგულწრფელი მონანიების“ შემთხვევებიც. საპროცესო შეთანხმების პრობლემატიკას უკავშირდება ზიანის ანაზღაურების სირთულე და დაზარალებულის მხრიდან პროცესუალური ბერკეტის არ ქონა. ერთი შეხედვით, საკმაოდ უწყინარი ინსტიტუტი უამრავი პრობლემის შემცველია და სწორედ აღნიშნული გახდა ერთგვარად მაპროვოცირებელი ჩემთვის, როგორც სამართლის ფაკულტეტის მაგისტრატურის სტუდენტისათვის, არჩევანი შემეჩერებინა ამ მეტად მნიშვნელოვან და აქტუალურ თემაზე, თემისადმი დიდი ინტერესიდან გამომდინარე სამაგისტრო ნაშრომში შევეცადეთ სამეცნიერო ჭრილში გაგვეანალიზებინა ის პრობლემები, რაც საპროცესო შეთანხმებას ახასიათებს, განსაკუთრებით დაზარალებულის უფლებრივი მდგომარეობის კონტექსტში.