ტურბულენტური აეროდინამიკური ნაკადების მათემატიკური მოდელირება ექსტრემალური ბუნებრივი მოვლენების შესწავლის მიზნით

Abstract

წარმოდგენილ სადოქტორო ნაშრომში, თემაზე, „ტურბულენტური აეროდინამიკური ნაკადების მათემატიკური მოდელირება ექსტრემალური ბუნებრივი მოვლენების შესწავლის მიზნით“, შექმნილია ახალი მეთოდოლოგია უწყვეტ გარემოში, კონკრეტულად კი ატმოსფეროში, მიმდინარე პროცესების შესწავლისა და პროგნოზირებისათვის, რათა მოხდეს საფრენი აპარატების და ზოგადად ავიაციის მუშაობის სრულყოფა. ამ მიზნით, ნაშრომში დასმულია საკითხი თუ რა არის თეორიული საფუძველი ატმოსფეროში საოცარი ბუნებრივი მოვლენებისა. იმისათვის, რომ პასუხი გაეცეს ამ შეკითხვას, საჭიროა გავიხსენოთ თუ რა რთულ ხასიათს ატარებენ ატმოსფერული მოვლენები. ძალიან დიდი მასშტაბებისა და საკმაოდ მაღალი სიჩქარეების გამო, ატმოსფერული ნაკადები, უმეტეს შემთხვევაში ტურბულენტურ ხასიათს ატარებენ. ტურბულენტობა კი, ბუნების ერთ-ერთი ამოუცნობი ფენომენია. თითქმის საუკუნენახევარია კაცობრიობა ცდილობს ამოხსნას რეინოლდსის მათემატიკური პრობლემა. მეორე მხრივ, ატმოსფერული ჰაერი მრავალკომპონენტიანია, რაც იმას ნიშნავს, რომ ნაკადების მექანიკური მოძრაობის პარალელურად, შესაძლოა ადგილი ჰქონდეს, არამარტო ფაზურ გარდაქმნებს, არამედ ქიმიურ რეაქციებსაც, რომ არაფერი ვთქვათ ელექტრულ პრობლემებზე. წინამდებარე ნაშრომი, მიზნად ისახავს, მოუძებნოს ახალ თეორიას კონკრეტული პრაქტიკული გამოყენება. შესაბამისად, ერთი მხრივ, ნაშრომი ხელს უწყობს ხსენებული თეორიული მიმართულების განვითარებას, მეორე მხრივ კი, მათზე დაყრდნობით, ცდილობს, აჩვენოს ფიზიკური ბუნება იმ პროცესებისა, რომლებიც მიმდინარეობენ ატმოსფეროში, კონკრეტულად ტორნადოში. ეს კი საკმაოდ საინტერესოს ხდის თეორიულ გამოკვლევას პრაქტიკული თვალსაზრისით. ავტორის მიერ ტურბულენტური სიბლანტის ამსახველი ახალი გამოსახულებების ანალიზის საფუძველზე, ნაჩვენებია, რომ ეფექტური სიბლანტე ტურბულენტურ ნაკადებში, ზოგიერთ რეჟიმებზე, შესაძლოა გახდეს უარყოფითი, რაც გამოიწვევს დიდი მოძრაობების გაძლიერებას მცირე მოძრაობების (მცირე გრიგალების) ენერგიის ხარჯზე. შესრულებულია ერთგანზომილებიანი ნაკადების ანალიზი ფურიეს მწკრივების გამოყენებით და ნაჩვენებია, რომ ტურბულენტური რხევების მთავარი სიხშირე ნაკადის გასწვრივ უცვლელია, ჩატარებულია ტორნადოში მიმდინარე პროცესების გაანგარიშება და ძირითადი მახასიათებლების განსაზღვრა სქემატიზებული მოდელის საფუძველზე. ნაჩვენებია, რომ ფაზური გარდაქმნების მონაცვლეობას ნაკადში, ასევე შესაძლოა მოჰყვეს ტორნადოს ენერგიის გაზრდა ატმოსფერული ჰაერის სითბოს ხარჯზე.

In the presented Doctoral Thesis, on "Mathematical Modeling of the Turbulent Aerodynamic Flows to Study with a View to Studying Extreme Natural Phenomena", there has been created a new methodology for modeling complex atmospheric processes and improving the performance of aircraft and aviation. The thesis raises the question - what is the theoretical basis for some remarkable natural phenomena. In order to answer this question, it is necessary to recall how complex are atmospheric conditions. Due to the very large scales and the high enough speeds, the atmospheric flows are mostly of turbulent nature. Turbulence is one of the enigmatic natural phenomena. For nearly a century and a half, humanity has been tried to solve the Reynolds mathematical problem. On the other hand, atmospheric air is multi-component, meaning that in parallel to the flows of mechanical motion, there may occur not only phase transformations, but also the chemical reactions, not to mention electrical issues. The proposed work, being based on the mentioned basic research, is aimed at finding concrete practical application of a new theory. On the one hand, the work promotes the development of the mentioned theoretical orientation, and on the other hand, based on it, it tries to show physical nature of the processes occurring in the atmosphere, particularly in Tornado. This makes theoretical studies quite interesting in practical terms. By the author, it has been shown that effective viscosity in the turbulent flows, in some regimes, may become negative that can cause strengthening of the large movements at the expense of energy of the small movements (small vortexes). An analysis of the one-dimensional flows is provided using the Fourier rows, and it has been shown that the main frequency of turbulent vibrations along the flow remains unchanged. Calculations of the processes calculating occurring in tornado were made, and the key characteristics have been determined based on a conceptualized model. It has been shown that the alternation of phase transformations in the flow may also result in the increase in tornado's energy at the expense of atmospheric air heat.