პასუხისმგებლობა სხეულის დაზიანების ან ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენებით გამოწვეული მორალური ზიანისათვის

Abstract

საქართველოს კონსტიტუცია, სხვა უფლებებთან ერთად, აღიარებს რა ადამიანის უფლებას სიცოცხლეზე და ჯანმრთელობაზე, განსაზღვრავს სახელმწიფოს მხრიდან მათი ეფექტურად დაცვის მექანიზმს. შესაბამისად, სხეულის დაზიანების ან/და ჯანმრთელობისათვის ვნებით მიყენებული არაქონებრივი (მორალური) ზიანისათვის პასუხისმგებლობის საკითხს დიდი მნიშვნელბა აქვს, რამდენადაც ის წარმოადგენს ადამიანის დარღვეული ჯანმრთელობის უფლების აღდგენის, დაზარალებულის დაკმაყოფილებისა და მომავალი სამართალდარღვევების პრევენციის საშუალებას. წინამდებარე თემის ფარგლებში აღნიშნული საკითხის განხილვა აქტუალურია, როგორც პრაქტიკული ისე თეორიული თვალსაზრისით, რამდენადაც სამართლებრივი სახელმწიფოს მშენებლობამ, ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა აღიარებამ, განაპირობა არაქონებრივი, მორალური ზიანის ანაზღაურების შესაძლებლობის ნორმატიულ დონეზე განმტკიცება, მათ შორის სხეულის დაზიანების ან ჯანმრთელობისთვის ვნების მიყენებით გამოწვეული მორალური ზიანისათვის, თუმცაღა კანონმდებელს არ განუსაზღვრავს ურთიერთობის მოწესრიგების ზუსტი მექანიზმი. შესაბამისად, ამ თვალსაზრისით აუცილებელია განისაზღვროს მოთხოვნის წარმოშობის წინაპირობები, მოთხოვნის ფარგლები და მისი განსაზღვრის კრიტერიუმები, რათა ჩამოყალიბდეს ერთგვაროვანი პრაქტიკა და დაზარალებულსა და ზიანის მიმყენებელს ჰქონდეთ ზუსტი წარმოდგენა იმაზე, თუ რა შემთხვევებში და რა ფარგლებში დგება პასუხისმგებლობა სხეულისა და ჯანმრთელობისათვის მიყენებული ვნებით გამოწვეული არაქონებრივი ზიანისათვის. მნიშვნელოვანია, რომ თემა შეეხება სხეულისა და ჯანმრთელობისათვის მიყენებული ვნებით გამოწვეული არაქონებრივი ზიანის მოთხოვნის წარმოშობის აუცილებელ წინაპირობებს, სსკ-ს 413-ე მუხლით გათვალისწინებული - სამართლიანობისა და გონივრულობის - კრიტერიუმების გაანალიზებას, ასევე, კანონმდებლობით პირდაპირ გაუთვალისწინებელ პრობლემურ საკითხებს, როგორიცაა - ფიზიკური დაზიანების შედეგად დაზარალებულის გარდაიცვალებისა ან ამ უკანასკნელის მიერ აღქმაგაცნობიერების უნარის დაკარგვის შემთხვევებში არაქონებრივი ზიანის ანაზღაურება.

შესაბამისად, თემის ფარგლებში ზემოაღნიშნულ პრობლემურ, შეფასებითსა და კანონმდებლობით გაუთვალისწინებელ საკითხებთან მიმართებით გაანალიზებულია, როგორც იურიდიულ ლიტერატურაში გამოთქმული მოსაზრებები, ისე სასამართლო პრაქტიკის მიდგომები. ამასთანავე, გააზრებულია, აღნიშნული საფუძვლით არაქონებრივი ზიანის ანაზღაურების, როგორც მატერიალურ-სამართლებრივი, ისე საპროცესო-სამართლებრივი თავისებურებანი, რამდენადაც მოთხოვნის დაკმაყოფილება დიდად არის დამოკიდებული, როგორც მატერიალური საფუძვლების არსებობაზე, ისე საპროცესო მოქმედებათა სწორად განხორციელებაზე.