აღიარებითი სარჩელის იურიდიული ინტერესი

დარღვეული ან სადავოდ გამხდარი უფლების სასამართლო წესით დაცვა, რასაც ემსახურება ისეთი საპროცესო სამართლის ინსტიტუტი, როგორიცაა სარჩელი. ამ უკანასკნელთან დაკავშირებით, აღსანიშნავია დისპოზიციურობის პრინციპის პრაქტიკული მნიშვნელობა, რომლის თანახმად, სასამართლო საქმის წარმოებას თავისი ინიციატივით ვერ დაიწყებს, ამისათვის საჭიროა დაინტერესებულმა პირმა სასამართლოში წარადგინოს სარჩელი ან განცხადება, რომლითაც თავად განსაზღვრავს დავის საგანს. ამასთანავე, დასახელებული პრინციპი გულისხმობს პირის უფლებას, თავად მიიღოს გადაწყვეტილება სარჩელის (განცხადების) შეტანის თაობაზე [საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის (შემდგომში: სსსკ) მე-3 მუხლი].
როგორც წესი, სასამართლოს სარჩელით მიმართავენ, როცა დავა უფლების თაობაზეა, ხოლო სასამართლოს განცხადებით მიმართავენ, როდესაც არ არსებობს მოდავე მხარეები და განმცხადებლის მიზანია იურიდიული ფაქტის დადგენა. შესაბამისად, პირს, რომელსაც სურს მორე პირისაგან რაიმეს (ნივთის, ფულადი თანხის) მიკუთვნება ან მისგან რაიმე მოქმედების შესრულება ან ასეთი მოქმედების შესრულებისაგან თავის შეკავება, ან უფლების ან სამართლებრივი ურთიერთობის არსებობა-არარსებობის დადგენა ან ასეთი ურთიერთობის შეცვლა-გარდაქმნა, მან სარჩელით უნდა მიმართოს სასამართლოს. თუმცა, აღიარებით სარჩელს მიკუთვნებით სარჩელთან შედარებით გარკვეული თავისებურებები ახასიათებს.