პოლისემიური არსებითი სახელების უნივერსალური მოდელები თანამედროვე ინგლისურსა და ქართულ ენებში და მათი სწავლების ზოგიერთი ასპექტი

Abstract

This paper explores one of the most important and intriguing aspects of lexical meaning namely, polysemy and the universal models of polysemy. Through comparative analysis in English and Georgian Languages, I investigated universal models of polysemous nouns. The study is based on universal models of polysemy described by T. Margalitadze (Margalitadze, 1982; 2006; 2020), namely the solar model of polysemous nouns. The research was carried out on the nouns of several thematic groups: the nouns denoting the parts of the body, the nouns of facial parts and the nouns denoting internal organs. The study was conducted using the following methods: analysis of dictionary definitions (definitional method of analysis), contextual analysis and the corpus research method. The results of the comparative study are presented on the examples of the following nouns: head, mouth, hand, eye and heart. The research proved that the solar model is one of the universal models of nouns in English and Georgian language as well, furthermore, two sub types of the model were identified: classical solar model and long-ray solar model. The analysis of each word is followed by a graphic illustration of the word in both languages. The study also presents a new method that I developed on how to teach polysemous nouns based on the models described. This method was developed based on a number of lessons conducted with high school students as well as elementary school students between 2016-2020. I designed a number of lesson plans and developed a video that will serve as a guide for interested teachers of English on how to use the method. A few lesson plans are also included in the appendix of this paper. The study verifies the advantages of the method offered by me over the traditional method of teaching lexis.

წინამდებარე ნაშრომში განხილულია მნიშვნელობის პრობლემასთან დაკავშირებული ისეთი მნიშვნელოვანი და საინტერესო პრობლემა, როგორიცაა პოლისემია და პოლისემიური სიტყვების უნივერსალური მოდელები. მე შევისწავლე პოლისემიური არსებითი სახელების უნივერსალური მოდელები მათი შეპირისპირებითი ანალიზის საფუძველზე ინგლისურსა და ქართულ ენებში. ჩემი ნაშრომი დაეფუძნა თ. მარგალიტაძის მიერ აღწერილ პოლისემიის უნივერსალურ მოდელებს (მარგალიტაძე, 1982; 2006; 2020), კერძოდ კი არსებითი სახელის მზისებრ მოდელს. კვლევა ჩატარდა რამდენიმე თემატური ჯგუფის არსებით სახელებზე. ეს არსებითი სახელებია: სხეულის ნაწილების აღმნიშვნელი არსებითი სახელები, სახის ნაკვთების აღმნიშვნელი არსებითი სახელები და შინაგანი ორგანოების აღმნიშვნელი არსებითი სახელები. კვლევა წარვმართე სალექსიკონო დეფინიციათა ანალიზის მეთოდის, კონტექსტუალური ანალიზის მეთოდისა და კორპუსული მეთოდოლოგიის გამოყენებით. ჩემი კომპლექსური კვლევის შედეგები ნაშრომში წარმოდგენილია არსებითი სახელების „თავი“, „პირი“, „ხელი“, „თვალი“ და „გული“-ს მაგალითზე. კვლევამ დაადასტურა, რომ მზისებრი მოდელი არის არსებითი სახელის ერთ-ერთი უნივერსალური მოდელი როგორც ინგლისურ, ისე ქართულ ენებში და გამოვლინდა აღნიშნული მოდელის ორი სახესხვაობა: კლასიკური მზისებრი მოდელი და გრძელსხივიანი მზისებრი მოდელი. ყოველი სიტყვის ანალიზს ახლავს მისი გრაფიკული გამოსახულება ორივე ენაში. ნაშრომში ასევე წარმოდგენილია ჩემ მიერ შემუშავებული პოლისემიური არსებითი სახელების სწავლების მეთოდიკა მოცემულ მოდელებზე დაყრდნობით. აღნიშნული მეთოდიკა ეფუძნება არაერთ გაკვეთილს საჯარო სკოლის როგორც მაღალ, ისე დაბალ კლასებში, რომლებიც ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში ჩავატარე (2016-2020). დავამუშავე არაერთი გაკვეთილის გეგმა, მოვამზადე ვიდეორგოლები, რაც დაინტერესებულ ინგლისური ენის მასწავლებლებს დაეხმარება ამ მეთოდიკის გამოყენებაში. რამდენიმე გაკვეთილის გეგმა სადისერტაციო ნაშრომსაც აქვს დართული. ნაშრომში დასაბუთებულია აღნიშნული მეთოდის უპირატესობა ლექსიკის სწავლების ტრადიციულ მეთოდთან შედარებით.