პრობლემური ქცევასთან დაკავშირებული ფაქტორები ქართველ მოზარდებში : აღზრდის სტილი, თვითეფექტურობა და თვითრეგულაცია

Abstract

Age of adolescence is one of the most sensitive phases in terms of behavioral problems. Problematic behavior of adolescents and related issues is urgent for almost all levels of public institution involved in parenting style, prevention and rehabilitation process, including the family, school, crime prevention agencies or the probation services. Despite the actuality of problematic behavior there is small number of researches that examine the characteristics of the problem of Georgian teenagers. This work focuses on studying this issue in this context and aims to study individual or social characteristics associated with problematic behavior. 200 adults aged between 12 and 17 years (87 boys and 113 girls) took part in this research. Among them were Tbilisi 21st, 115th, 55th public and European school students. The main variables of research are: the problematic behaviour of adolescent (delinquency, substance abuse), social variables - parenting style (liberal, authoritative and authoritarian style) and personal variables - self-regulation and self-efficacy. Quantitative research methods are used to collect data. The survey is based on a self-administered questionnaire. As for research instruments, parenting style questionnaire (PAQ) was used to study the upbringing style. Adult self-regulation questionnaire (ASRI) is used for assessing self-regulation skills, which is a measurement tool based on a theoretical basis and evaluates the short-term and long-term self-regulation. The use of social resources, the process of learning, extra-curricular activities, the effectiveness of selfregulation, the effectiveness of aeration of behavior and the implementation of social activities are used to assess beliefs in self-efficacy within the scale of self-efficacy of children and adolescents written by Bandura. For the assessment of problematic behavior of adolescents ordinar scale is used to measure two types of problematic behaviors, namely: 1. Delincuency, including theft, vandalism, physical aggression 2. Substances abuse, including the frequency of consumption of cigarettes and drugs. An analysis of the data obtained showed that the social and individual factors used in the study are statistically significant with regard to vulnerability to problematic behavior among Georgian adolescents. In particular a low index of problematic behavior is associated with the style and self-regulation of authoritarian education. Also, high index of problematic behavior is mostly associated with boys, than girls and the chance of problematic behavior raises through the age. Parenting style independently influences behavioral behavior without the intervention of individual factors.

მოზარდობის ასაკი ქცევითი პრობლემების გამოვლენის თვალსაზრისით ერთ-ერთი ყველაზე სენსიტიური ეტაპია. მოზარდების პრობლემური ქცევა და მასთან დაკავშირებული საკითხები აქტუალურია აღზრდის, პრევენციისა და რეაბილიტაციის პროცესში ჩართული თითქმის ყველა დონის საზოგადოებრივი ინსტიტუტისათვის - მათ შორის ოჯახის, სკოლის, დანაშაულის პრევენციისა თუ პრობაციის სააგენტოებისათვის. პრობლემური ქცევის აქტუალობის მიუხედავად, მწირია იმ კვლევების რაოდენობა, რომლებიც სიღმისეულად შეისწავლიან ქართველი მოზარდების პრობლემურ ქცევასთან დაკავშირებულ მახასიათებლებს. მოცემული ნაშრომი ორიენტირებულია საკითხის ამ კუთხით შესწავლაზე და მიზნად ისახავს პრობლემური ქცევასთან დაკავშირებული ინდივიდუალური თუ სოციალური მახასიათებლების შესწავლას. კვლევაში მონაწილეობა მიიღო 12-დან 17 წლამდე 200 მოზარდმა (87 ბიჭი, 113 გოგო). მათ შორის იყვნენ თბილისის 21-ე , 115-ე, 55-ე საჯარო და ევროპული სკოლის მოსწავლეები. კვლევის მიზნებიდან გამომდინარე, კვლევის მთავარი ცვლადებია: მოზარდების პრობლემური ქცევა ( დელიკვენტობა, ალკოჰოლისა და ნივთიერებათა (მარიხუანას) გამოყენება), სოციალური ცვლადები - აღზრდის სტილი ( ლიბერალური, ავტორიტეტული და ავტორიტარული აღზრდის სტილი) და პიროვნული ცვლადები - თვითრეგულაცია და თვითეფექტურობა. მონაცემთა მოპოვებისთვის გამოიყენება რაოდენობრივი კვლევის მეთოდები. კერძოდ, გამოკითხვა ხდება თვითანგარიშის კითხვარის საფუძველზე. რაც შეეხება კვლევის ინსტრუმენტებს, აღზრდის სტილის საკვლევად გამოიყენებოდა მშობლის აღზრდის სტილის კითხვარი (PAQ). თვითრეგულაციის უნარის შეფასებისთვის გამოიყენება მოზარდთა თვითრეგულაციის კითხვარი (ASRI), რომელიც თეორიულ საფუძველზე დამყარებული თვითრეგულაციის საზომი ინსტრუმენტია და აფასებს ხანმოკლე და ხანგრძლივი თვითრეგულაციის უნარს. თვითეფექტურობის რწმენების შესაფასებლად გამოიყენება „ბავშვთა და მოზარდთა თვითეფექტურობის სკალის“ (Bandura) კვლევისთვის რელევანტური ქვესკალები, კერძოდ: სოციალური რესურსების გამოყენება, სწავლის პროცესის წარმართვა, ექსტრაკურიკულარული აქტივობები, თვითრეგულაციის ეფექტურობა, ასერტული ქცევის განხორციელების ეფექტურობა, სოციალური აქტივობების შესრულება. ხოლო მოზარდთა პრობლემური ქცევის შეფასებისათვის გამოიყენება რიგის სკალა, რომელიც ზომავს ორი ტიპის პრობლემურ ქცევას, კერძოდ, ესაა: 1. დელიკვენტური ქცევა, მათ შორის ქურდობა, ვანდალიზმი, ფიზიკური აგრესია 2. ნივთიერებების ბოროტად გამოყენება, მათ შორის სიგარეტისა და ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარების სიხშირე. მიღებული მონაცემების ანალიზის შედეგად გამოვლინდა, რომ კვლევაში გამოყენებული სოციალური და ინდივიდუალური ფაქტორები სტატისტიკურად სანდოდ არის დაკავშირებული პრობლემური ქცევისადმი მოწყვლადობასთან ქართველ მოზარდებში. კერძოდ, პრობლემური ქცევის დაბალ ინდექსთან დაკავშირებულია ავტორიტეტული აღზრდის სტილი და თვითრეგულაცია. პრობლემური ქცევა უფრო მეტად ბიჭებშია გავცელებული და მისი გამოვლენის ალბათობა იზრდება ასაკის მატებასთან ერთად. აღზრდის სტილი დამოუკიდებლად ახდენს ზეგავლენას პრობლემურ ქცევაზე ინდივიდუალური ფაქტორების გამაშუალებელი კავშირის გარეშე.