სახელმწიფო შიდა ფინანსური კონტროლის როლი და საქართველოში არსებული გამოწვევები

Abstract

The audit function has always been considered an integral part of state financial control. The control mechanism increases the efficiency of the public sector. The audit covers the broad inherent risks in public administration. Traditionally, auditing is the assurance mechanism of the state sector and its institutions (ministries) that the state budget is adopted and spent in accordance with the law fairly and effectively. However, the audit function has taken on a different dimension and has widened its scope, and now includes assessing the social-economical effectiveness of the public sector. In order to improve internal control and internal audit, many international standards have been in place for years, including INTOSAI (Internal Control Standards Guide). As with the example of Georgia, the lack of public internal financial control, complete or partial financial control in many public institutions over the past two decades has put the transparency and accountability of government spending at considerable risk. In order to effectively spend budget funds, it is important for the state to have an internal financial control system that ensures accountability of spending agencies, safeguards assets, and achieves budgetary program goals. Spending institutions do not assess risks, use controls, and safeguard financial and non-financial assets, further aggravating systemic negligence. This issue has been particularly relevant in Georgia since 2007, when the agreement signed between Georgia and the EU for the establishment of a system of state internal financial control, however, has been substantially launched in Georgia since 2010. Given the low level of corruption required by EU member or accession countries, the likelihood of this is clearly reduced by proper and effective state control mechanisms.

აუდიტის ფუნქცია ყოველთვის განიხილებოდა სახელმწიფო ფინანსური კონტროლის განუყოფელ შემადგენელ ნაწილად. კონტროლის მექანიზმი საჯარო სექტორის ეფექტურობას ზრდის. აუდიტი ფარავს იმ ფართო რისკებს, რაც თან ახლავს საჯარო მმართველობას. ტრადიციული თვალთახედვით აუდიტი ესაა სახელმწიფოსა და მისი ინსტანციების (სამინისტროების) მარწმუნებელი მექანიზმი, რომ სახელმწიფო ბიუჯეტი მიღებული და გახარჯულია კანონმდებლობის შესაბამისად, სამართლიანად და ეფექტურად. თუმცა, აუდიტის ფუნქციამ სხვა დატვირთვაც შეიძინა და მისი თვალთახედვა უფრო გაფართოვდა, ის ახლა უკვე მოიცავს საჯარო სექტორის სოციალურ-ეკონომიკური ეფექტურობის შეფასებასაც. შიდა კონტროლისა და შიდა აუდიტის გაუმჯობესების მიზნით, წლებია იქმნება არა ერთი საერთაშორისო სტანდარტი, მათ შორისაა INTOSAI (შიდა კონტროლის სტანდარტების გზამკვლევი). რაც შეეხება საქართველოს მაგალითს, ამ მიმართულებითბოლო ორი ათწლეულის მანძილზე ბევრ საჯარო დაწესებულებაში სახელმწიფო შიდა ფინანსური კონტროლის არარსებობამ, სრულმა ან ფინანსური კონროლის ნაწილობრივმა მოშლამ სახელმწიფო სახსრების ხარჯვის გამჭირვალეობა და ანგარიშვალდებულება მნიშვნელოვანი საფრთხის წინაშე დააყენა. საბიუჯეტო სახსრების ეფექტიანი ხარჯვისათვის მნიშვნელოვანია სახელმწიფოში არსებობდეს შიდა ფინანსური კონტროლის სისტემა, რომელიც უზრუნველყოფს მხარჯავი დაწესებულებების ანგარიშვალდებულებას, აქტივების დაცვას და ბიუჯეტის პროგრამული მიზნების მიღწევას. მხარჯავი დაწესებულებების მიერ არ ხდება რისკების შეფასება, კონტროლის მექანიზმების გამოყენება და ფინანსური და არაფინანსური აქტივების დაცვის უზრუნველყოფა, რასაც კიდევ უფრო ამძიმებს სისტემური გულგრილობა. აღნიშნული საკითხის აქტუალობა საქართველოში განსაკუთრებით 2007 წლის შემდეგ დადგა, მაშინ როცა „სახელმწიფო შიდა ფინანსური კონტროლის“ სისტემის ჩამოყალიბებისათვის საქართველოსა და ევროკავშირს შორის გაფორმებულ შეთანხმებას ჩაეყარა საფუძველი, თუმცა აღნიშნული რეფორმა საქართველოში არსებითად 2010 წლიდან დაიწყო. ვინაიდან ევროკავშირის წევრ ან გაწევრიანების მსურველ ქვეყნებისთვის აუცილებელი მოთხოვნაა კორუფციის დაბალი დონე, რისი ალბათობაც, ცხადია მცირდება გამართული და ეფექტური სახელმწიფო კონტროლის მექანიზმებით.