გორდეზიანი, რისმაგGordeziani, Rismagცანავა, ანნაანნაცანავაTsanava, AnnaAnnaTsanava2025-03-152025-03-152024https://openscience.ge/handle/1/8252სადისერტაციო ნაშრომი ესქილეს ტრაგედიების არც თუ ისე ღრმად შესწავლილი ასპექტის, ტექსტუალური სივრცის, კვლევას ეძღვნება. კონკრეტულად, ესქილეს დრამების სამი ცენტრალური ნარატიული ეპიზოდის: მაცნის სცენა - „სპარსელები“, იოს სცენა - „მიჯაჭვული პრომეთე“ და კასანდრას სცენა - „აგამემნონი“ სივრცული კონსტრუქტების, როგორც ნარატიული კატეგორიების, შესწავლას ამ უკანასკნელთა ლინგვისტურ-სტილისტური ფორმირებისა და სემანტიკური ფუნქციის გამოკვეთით. მასალის ანალიზი ორი მიმართულებით წარიმართა: ა) სივრცის ტექსტუალიზაცია: კვლევის ეს ასპექტი ნარატივებში მოდელირებული სივრცული რეპრეზენტაციების სხვადასხვა ფორმების ძველბერძნულ ენობრივ სისტემაში ლექსიკური და გრამატიკული კოდირების ძირითადი პრინციპების შესწავლას ეძღვნება. ბ) სივრცის თემატიზაცია: კვლევის მეორე მიმართულება კი ეპიზოდების სივრცული კონტექსტების სემანტიზაციასა და კონცეპტუალიზაციის პროცესებზე ფოკუსირდება. საკითხის შესწავლისთვის შერჩეული მეთოდოლოგია სინთეზურ ხასიათს ატარებს, თუმცა ძირითად მიდგომას ტექსტუალური სივრცის კვლევის ნარატოლოგიური (კლასიკური, პოსტკლასიკური, კოგნიტური) მეთოდები წარმოადგენს. კვლევის სხვადასხვა ეტაპზე ასევე გამოყენებულია ტექსტის ანალიზის სემიოტიკური, ჰერმენევტიკული და დისკურს ანალიზის მეთოდები. დისერტაციის ძირითადი ნაწილი მოიცავს: შესავალს, სამ ძირითად თავსა და დასკვნას. ნაშრომს ერთვის ნარატოლოგიურ ტერმინთა ლექსიკონი. დისერტაციის პირველი თავში წარმოდგენილია ესქილეს ”სპარსელების“ მაცნის ნარატივის სივრცული ანალიზი. სცენა ტოპოგრაფიული დაგეგმარების დონეზე საკმაოდ მრავალფეროვანია. გამოიყოფა ოთხი ძირითადი სამოქმედო რეგიონი: 1. სალამინი; 2. ფსიტალეა; 3. ჯარის მოგზაურობის სივრცული კონტინუუმი = კონტინენტური საბერძნეთი; და 4. მდინარე სტრიმონი. ქვეთავის ფარგლებში სათითაოდ არის გაანალიზებული თითოეული მათგანი. უპირველესად, წარმოდგენილია ტექსტის პწკარედული თარგმანი, რომელსაც მოჰყვება თხრობითი სეგმენტების (სალამინის საზღვაო ბრძოლისა და მისი თანმხლები მოვლენების) სივრცული პარამეტრების მოდელირებისათვის გამოყენებული ლინგვისტური მარკერებისა და დისკურსული სტრატეგიების შესწავლა. სადისერტაციო თავში ასევე დეტალურად არის მიმოხილული ნარატივში რეალიზებული სივრცული კონცეფცია, რომელიც თავისი არსით ღრმად იდეოლოგიურიც არის. დისერტაციის მეორე თავი ეძღვნება „მიჯაჭვული პრომეთეს“ იოს სცენის სივრცული რეპრეზენტაციების კვლევას. გამოყოფილია ის ნარატიული სეგმენტები, რომელთა ფარგლებშიც რეკონსტრუირდება ეპიზოდის ძირითადი ტოპოლოგიური ფორმა, იოს მოგზაურობა/გზა. ამ კუთხით, ნარატივი უნიკალურ შემთხვევას წარმოადგენს, რამდენადაც მასში იოს გზის კონტექსტში რეპრეზენტირებულია „მიჯაჭვული პრომეთეს“ ავტორისთვის ცნობილი ოიკუმენეს პერიპლუსის ტიპის კვაზიაღწერა, რომელიც, ამავდროულად, მოიცავს ხმელეთზე გადაადგილებისთვის აგებული საორიენტაციო სისტემის ძირითად კონცეპტუალურ და ლინგვისტურ ასპექტებს. ძველი ბერძნული ტექსტის დეტალური ანალიზის საფუძველზე ქვეთავში წარმოდგენილია იოს გზის დისკურსულ-სემანტიკური მოდელირების ძირითადი პრინციპები და სივრცული კონცეპტუალიზაციის მაკოორდინირებელი შტრიხები. დისერტაციის მესამე თავში წარმოდგენილია „აგამემნონის“ კასანდრას სცენაში რეკონსტრუირებული ძირითადი სივრცული ფორმების ანალიზი. ამ კუთხით, ნარატივის ცენტრალურ სამოქმედო რეგიონს პელოპიდების სასახლე/სასახლის ინტერიერი ქმნის. ნარატიული რესურსები მიმართულია ამ უკანასკნელის არა იმდენად ფიზიკური რეპრეზენტაციისკენ, არამედ მასში ინტეგრირებული სიტუაციების თხრობისა და მათი მენტალური ვიზუალიზაციისკენ. ამდენად, სასახლის ობიექტური, ფიზიკური გარემო იქცევა სუბიექტურ კატეგორიად, რომლის ფარგლებში ინდივიდები (პელოპიდების საგვარეულოს სხვადასხვა წარმომადგენლები) გაიაზრებიან ამავე ადგილის ნაწილად. ადამიანური ჩართულობის ხასიათი კი სასახლეს მისი იდენტობის დონეზე აქცევს კრიზისულ ადგილად, რომელიც თავის თავში მოიცავს სოციალურ, პოლიტიკურ და კულტურულ ასპექტებს. სწორედ ამგვარად კონცეპტუალიზებულ სივრცულ გარემოში ხორციელდება აგამემნონის მკვლელობა, როგორც სცენი ცენტრალური ნარატიული მოვლენა. დისერტაცია სრულდება დასკვნით, რომელშიც შეჯამებულია ჩატარებული კვლევა.The dissertation is devoted to the study of an aspect of tragedies by Aeschylus that has hardly been examined thoroughly – textual space phenomenon. Specifically, the work examines the spatial constructs of three central narratives of dramas by Aeschylus – the messenger speech in “The Persians”, Io’s scene in “Prometheus Bound”, and the Cassandra scene in “Agamemnon”. Within the research, the material was analyzed in two directions: a) Textualization of space: This includes the study of the basic principles of lexical and grammatical coding of various forms of spatial representations modeled in narratives. b) Thematization of space: The second direction of the study is focused on the semantization of the spatial contexts of the episodes. The methodology chosen for studying the problem combines several directions, although the main approach involves the narratological (classical, post-classical, cognitive) methods of the textual space research. At various stages of the study, the semiotic, hermeneutic and discourse analysis methods of text analysis are also used. The dissertation includes an introduction, three chapters, and a conclusion. The work is accompanied by a glossary of the main narratological terms. The first chapter of the dissertation presents a spatial analysis of the messenger’s speech in "Persians". At the level of topographic planning the text consists of four basic event regions: 1. Salamis; 2. Psytalea; 3. the spatial continuum of the journey of the Persian troops = Continental Greece; and 4. the river Strymon. The chapter presents a study of the linguistic markers and discourse strategies used to model the spatial parameters of the narrative segments (the naval battle of Salamis and its accompanying events). The dissertation chapter also reviews in detail the spatial concept realized in the scene. The second chapter of the dissertation is devoted to the research of spatial constructs in Io’s scene ("Prometheus Bound"). The narrative segments are singled out within which the main topological form of the episode, Io's path, is reconstructed. In this respect, the narrative is a unique case as it represents a pseudo-description of oikumene familiar to the author of “Prometheus Bound”, which simultaneously contains the basic conceptual and linguistic aspects of an orientation system built for movement across the land. Based on a detailed analysis of the ancient Greek text, the chapter presents the coordinating lines of spatial conceptualization modeled in the scene. The third chapter of the thesis presents the analysis of the spatial forms reconstructed in the Cassandra scene ("Agamemnon"). The central event region of the narrative is the palace/palace interior of the Pelopides. Narrative resources are directed not so much to the physical representation of the latter, but to the narration of the situations integrated into it. Thus the physical environment of the palace becomes a subjective category. The nature of human involvement makes the palace a crisis place at the level of its identity, which includes social, political and cultural aspects. It is in this conceptualized spatial environment that the killing of Agamemnon is performed as a central narrative event of the scene. The dissertation ends with a conclusion summarizing the conducted researchkatext::thesis::doctoral thesis