ქართველიშვილი, თეათეაქართველიშვილიKartvelishvili, TeaTeaKartvelishviliხორავა, ბეჟანბეჟანხორავაKhorava, BezhanBezhanKhorava2025-03-172025-03-172024http://macne.org.ge/index.php/macnehttps://openscience.ge/handle/1/8314Statistical lists are at our disposalmainly in the form of census books, which are an important documentary source for reconstructing the history of a particular region. Sources of this type have acquired special significance for the study and research of the occupied territories of Georgia. These lists were compiled for different purposes. In the feudal state, their function was to determine the number of serfs, taxpayers and men to be summoned for military service. Census books very precisely characterize the ethno-demographic processes, the onomastics of a region (name, surname, toponymy), socio-economic situation, etc. One part of the census books kept in the collections of the K. Kekelidze Georgian National Centre of Manuscripts have been published and studied, the other part is yet to be published. Chronologically, they cover the 18th-19thcenturies. The geography of the census books also varies. These include both large-scale lists in which censuses of large regions are collected (“Census Book of Kartli”, “List of households of Shida Kartli villages”, “List of estates of the Ossetian households of Ksani and Liakhvi”), and data from some specific villages (“List of serfs in the village of Ghverteti”, “List of the taxes on the maintenance of officials and other taxes in the village of Tsirkuali”). The statistical lists combine a list of shares of various officials, and books of orders of feudal lords on the levying of taxes from certain villages (,,Part of Ckhrazma Kularagas“).სტატისტიკური ნუსხები, რომლებიც, ძირითადად, მოსახლეობის აღწერის დავთრებით გვაქვს წარმოდგენილი, ამა თუ იმ რეგიონის ისტორიის რეკონსტრუქციისათვის მნიშნელოვანი დოკუმენტური წყაროა. აღნიშნული ტიპის წყაროებმა განსაკუთრებული მნიშვნელობა შეიძინა საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიების შესწავლისა და კვლევის საქმეში. აღწერის ნუსხები სხვადასხვა მიზნით დგებოდა. ფეოდალურ სახელმწიფოში, ძირითადად, მისი ფუნქცია იყო გადასახადების გადამხდელთა და მოლაშქრე კაცთა რაოდენობის დადგენა. მოსახლეობის აღწერის დავთრები ზედმიწევნით ზუსტად გვიხასიათებს ეთნოდემოგრაფიულ პროცესებს, რეგიონის ონომასტიკას (პირსახელი, გვარსახელი, ტოპონიმია), სოციალურ-ეკონომიკურ მდგომარეობას და ა.შ. კორნელი კეკელიძის სახელობის საქართველოს ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის კოლექციებში დაცული აღწერის დავთრების ნაწილი გამოქვეყნებული და შესწავლილია, ნაწილი კი გამოსაცემი. ისინი ქრონოლოგიურად XVIII-XIX სს. მოიცავს. აღწერის დავთრების გეოგრაფიაც განსხვავებულია. წარმოდგენილია, როგორც მასშტაბური ნუსხები, რომლებშიც თავმოყრილია მსხვილი რეგიონის აღწერა („ქართლის აღწერის დავთარი“, „შიდა ქართლის სოფლების კომლთა ნუსხა“, „ქსნისა და ლიახვის ოსების საკომლო მამულების ნუსხა“ და ა.შ.), ასევე კონკრეტული სოფლის მონაცემები („სოფ. ღვერთეთის ყმა-გლეხთა სია“, „ნუსხა სახელოსა და სხვა გამოსაღებისა სოფ. წირქუალიდან“ და ა.შ.); ფეოდალთა ბრძანების წიგნები ამათუიმ სოფლიდან გადასახადების აკრეფის შესახებ („ბრძანება თორნიკე ქსნის ერისთავისა იასაულისადმი გადასახადის აღების შესახებ“; „ნუსხა თორნიკე ქსნის ერისთავის ყმების მახტისა და კულუხისა ახალგორს“ და ა.შ.); სტატისტიკურ ნუსხებში ერთიანდება სხვადასხვა მოხელის წილის ნუსხებიც („ცხრაზმის ყულარაღაზის წილი“).kaსტატისტიკური ნუსხებიეთნო-დემოგრაფიული პროცესებირეგიონის ონომასტიკასოციალურ-ეკონომიკურ მდგომარეობაცხინვალის რეგიონიოკუპირებული ტერიტორიებიStatistical listsethno-demographic processesonomastics of a regionsocio-economic situationTskhinvali Regionoccupied territoriesarticle