მაჭარაძე, თენგიზიMacharadze, Tengizკუჭავა, გიორგიგიორგიკუჭავაkuchava, giorgigiorgikuchava2025-03-272025-03-272019https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/306504/1/Disertacia.pdfhttps://openscience.ge/handle/1/8439კომერციული დანიშნულების ვებსაიტები ინტერნეტრესურსების ერთ–ერთ ყველაზე გავრცელებულ სახეობას წარმოადგენს, რომელთა დაპროექტების, მხარდაჭერისა და ანალიზის ინსტრუმენტები და მეთოდები აქტიურად ვითარდება. ნაშრომში ჩატარებულმა ანალიზმა აჩვენა, რომ ეს განვითარება ორი ძირითადი მიმართულებით ხდება: 1) კომერციული დანიშნულების საიტის ახალი აპარატურული და პროგრამული საშუალებების შემუშავება და არსებულთა დახვეწა; 2) კომერციული საიტის ფუნქციობის კვლევის ახალი მეთოდებისა და მოდელების შემუშავება. ელექტრონული კომერციის მთავარი ამოცანა მაღალი სამომხმარებლო ტრაფიკის უზრუნველყოფა და შენარჩუნებაა. მიუხედავად პროგრამული სისტემებისა და პლატფორმების დიდი მრავალფეროვნებისა მათი გამოყენება მოითხოვს საიტის სერვერის მნიშვნელოვან რესურსებს და ყოველთვის ვერ უზრუნველყოფს მის ნორმალურ ფუნქციობას მაღალი სამომხმარებლო ტრაფიკის პირობებში. ეს გარემოება აქტუალურს ხდის არსებული პროგრამული სისტემების დახვეწას და ახალი სისტემების დაპროექტებას. ნაშრომში შემუშავებულია კომერციული საიტის პროგრამული უზრუნველყოფის სრულყოფის მეთოდიკა და შესაბამისი პროგრამული პროდუქტი, რომელიც დაფუძნებულია დაპროგრამების სისტემა Python-ის გამოყენებაზე. Django და Flask ვებკარკასების ბაზაზე დაპროექტებულია საიტის კონტენტის მართვის ჰიბრიდული CMS სისტემა, შემუშავებულია მისი ფაილური სტრუქტურა და სამომხმარებლო ინტერფეისი. პროგრამულ უზრუნველყოფაში ჩაშენდა მთელი რიგი ახლად შედგენილი და მოდიფიცირებული პროგრამული მოდულებისა, რომლებიც მის ეფექტიან ფუნქციობას განაპირობებენ. შემუშავებული პროგრამული პროდუქტი აპრობირებულია აღნიშნული მეთოდიკის საფუძველზე დაპროექტებული ინტერნეტმაღაზიის საიტისათვის. ნაჩვენებია, რომ ახალი პროგრამული სისტემა, არსებუ–ლთაგან განსხვავებული ლოგიკით ამუშავებს საიტის სერვერს და მაღალი სამომხმარებლო ტრაფიკის პირობებშიც კი მისი აპარატურული რესურსების უფრო ეფექტიანად გამოყენების საშუალებას იძლევა. თანამედროვე ელექტრონული კომერციის მეორე აქტუალურ ამოცანას წარმოადგენს კომერციული საიტის სამომხმარებლო ტრაფიკის უზრუნველყოფის, შეფასებისა და პროგნოზირების ამოცანა, აგრეთვე მთლიანობაში საიტის ფუნქციობის ეფექტიანობის გამოკვლევა. ანალიზი აჩვენებს, რომ ამ ამოცანათა გადაწყვეტა ორი ძირითადი მეთოდიკით ხდება: 1) საიტზე განთავსებული ვებსტატისტიკის სტანდარტული ინსტრუმენტების მეშვეობით, რომლებიც საიტის ექსპლუატაციის პროცესში მისი ფუნქციობის ძირითადი მაჩვენებლების (მეტრიკების) კონტროლის საშუალებას იძლევიან; 2) საიტის ფუნქციობის ანალიზური მეთოდებისა და მოდელების გამოყენებით, რომელთა მეშვეობით შესაძლებელია საიტის ფუნქციობის შეფასება და პროგნოზირება ჯერ კიდევ მისი დაპროექტების სტადიაში. ვებსტატისტიკის ინსტრუმენტებით მიღებული საიტის ფუნქციობის მაჩვენებლები, წარმოადგენენ მისი ექსპლუატაციის პროცესში მიღებულ შემთხვევითი სიდიდეების სტატისტიკურ შეფასებებს, რაც ეხმარება მენეჯმენტს საიტის სტრუქტურისა და მასში ნავიგაციის პროცესის ოპტიმიზაციაში. ეს მაჩვენებლები ახასიათებენ მომხმარებლის მიერ საიტით სარგებლობის პროცესის ცალკეულ ასპექტებს, მაგრამ არ იძლევიან სრულ სურათს კომერციული საიტის ტრაფიკისა და ფუნქციობის თაობაზე. საკითხის კვლევა აჩვენებს, რომ არანაკლებ მნიშვნელოვანია კომერციული საიტის სამომხმარებლო ტრაფიკისა და მისი ფუნქციობის შეფასება საიტის დაპროექტების ეტაპზე, რაც საშუალებას იძლევა სწორად შეირჩეს საიტის აპარატურული და პროგრამული უზრუნველყოფა, გაკეთდეს სამომავლო პროგნოზი, შეფასდეს კომერციულ საიტში ინვესტიციების ჩადების მოცულობა და მოსალოდნელი ეფექტიანობა. ამ ამოცანის გადაწყვეტას ემსახურება ანალიზური და სტატისტიკური მეთოდები და მოდელები, რომლებიც ძირითადად დაფუძნებულია მასობრივი მომსახურების თეორიისა და მარკოვის პროცესების აპარატზე და იკვლევენ „მომხმარებელი–საიტი“ ტიპის დისკრეტული სისტემის ქცევას. ეს მოდელები, მართალია ითვალისწინებენ საიტის ტრაფიკისა და ფუნქციობის პროცესის შემთხვევით ხასიათს, მაგრამ მათი გამოყენება მოითხოვს დიდი რაოდენობის ალბათური მახასიათებლების სარწმუნო შეფასებების მიღებას და მნიშვნელოვან გამოთვლით პროცედურებს, რაც ართულებს მათ პრაქტიკულ გამოყენებას. ნაშრომში შემუშავებულია ახალი კომერციული საიტის სამომხმარებლო ტრაფიკის შეფასების ორი სტატისტიკური მოდელი, რომლებიც საშუალებას გვაძლევს რაოდენობრივად ავღწეროთ ტრაფიკის დინამიკა. შემოთავაზებული მოდელები, თავისუფალია საიტის ფუნქციობის შეფასების არსებული მოდელებისათვის დამახასიათებელი სირთულეებისაგან და მოსახერხებელია პრაქტიკული გამოყენებისათვის. მოდელების აპრობაცია ჩატარდა ნაშრომში შემუშავებული პროგრამული უზრუნველყოფის ბაზაზე დაპროექტებული ინტერნეტ–მაღაზიის ტრაფიკის სტატისტიკური მონაცემებისათთვის. რეგრესიული, სტატისტიკური და დისპერსიული ანალიზის მეთოდებით შეფასდა მოდელების პარამეტრები, დადგენილ იქნა მათი ადეკვატურობა და სტატისტიკური სარწმუნოება. მოდელების პრაქტიკული გამოყენება საშუალებას იძლევა გაკეთდეს საიტის ტრაფიკის სამომავლო პროგნოზი და შეფასდეს კომერციულ საიტში ინვესტიციების ჩადების მიზანშეწონილობა. შემუშავებული მოდელები, გარკვეული მოდიფიკაციით, შეიძლება გამოყენებულ იქნეს არაკომერციული დანიშნულების ინტერნეტსაიტების სამომხმარებლო ტრაფიკის ანალიზისათვისაც. ნაშრომში აგრეთვე შემუშავებულია დამყარებულ რეჟიმში ინტერნეტმაღაზიის ტრაფიკის, როგორც შემთხვევითი პროცესის დროითი მწკრივის ალბათურ–სტატისტიკური მახასიათებლებისა და სტრუქტურის გამოკვლევის მეთოდიკა და ინფორმაციული ტექნოლოგია. ნაჩვენებია, რომ ამ რეჟიმში ტრაფიკი წარმოადგენს სტაციონარულ შემთხვევით პროცესს მონაცემთა ნორმალური განაწილებით, რომელიც შეიცავს მხოლოდ შემთვევით მდგენელს და მისი ელემენტები შეიძლება განხილულ იქნეს როგორც საშუალო მნიშვნელობის ირგვლივ შემთხვევითი რხევები. მიღებული შედეგები შეიძლება გამოყენებულ იქნეს მომავალ კვლევებში ტრაფიკის დროითი მწკრივის პროგნოზირების ავტორეგრესიული მოდელების აგებისას.Commercial websites are one of the most common types of Internet resources, tools and methods of design and analysis of which are actively developing. The analysis shows that this development takes place in two directions: 1) development of new and improvement of existing hardware and software of the commercial site; 2) development of new methods and models for the study of the functioning of the commercial site. Ensuring and maintaining high consumer traffic is the main objective of a com-mercial website. Despite the variety of software systems and platforms, their use requires significant resources of the site server and does not ensure its normal operation in conditions of high traffic. This fact makes it relevant to improve existing and develop new software systems. In this paper we developed a method of improving the software of a commercial site and the corresponding software product, which is based on the use of Python programming system. On the basis of web frameworks Django and Flask, designed hybrid CMS system for site content management, developed its file structure and user interface. A number of new and modified software modules have been built into the software to ensure its effective functioning. It is shown that the new software system provides work with the site server with different from the existing logic and allows more efficient use of its hardware resources. The developed software has been tested for the website of the online store, which is designed on the basis of the methodology proposed by the author. The results of testing show that even in the case of high user traffic significantly reduces the load on the hardware resources of the site server. The second major problem of electronic Commerce is the problem of ensuring, assessing and forecasting user traffic website and also, Issledovanie effective funct-ioning of the whole site. The analysis shows that this problem is solved in two main ways: 1) the use of web statistics tools located on the site, which make it possible to monitor the main performance indicators of the site during the operation; 2) the use of analytical methods and models that can be used to assess and predict the functioning of the site at the design stage. Website performance indicators obtained by web statistics tools are statistical estimates of random variables used by management to optimize the structure and process of site navigation. These data characterize certain aspects of the process of visiting the site by the user, but do not take into account the random nature and dynamics of the process and do not give a complete picture of the traffic and functioning of the commercial site. Studies have shown that it is equally important to evaluate user traffic and the functioning of a commercial site at the stage of its design. This will give the opportunity to choose the right hardware and software site, make a forecast for the future, to assess the feasibility of investments and investment volumes. The solution to this problem are analytical and statistical models, which are based on the application of the theory of Queuing and Markov processes and investigate the behavior of a discrete system such as “userSait”. These models, although taking into account the random nature of traffic and the functioning of the site, but require reliable estimates of a large number of probabilistic indicators and significant computational procedures, which complicates their practical application. The paper proposes two statistical models to evaluate the user traffic of a commercial site. The models allow quantitative description of traffic dynamics, are free from the shortcomings of existing methods and are convenient for practical use. Approbation of models is carried out for statistical data of the online store designed on the basis of the software developed in the dissertation. Methods of regression, statistical and variance analysis evaluated the parameters of the models, the adequacy and statistical reliability of the models. Practical application of models makes it possible to make a forecast for the future, to assess the feasibility of investing in a commercial site. Models, with a small modification, can also be used to analyzis user traffic of non-commercial saits. The paper also developed a methodology and appropriate information technology for the study of probabilistic and statistical characteristics and traffic structure of the online store in the established mode of operation. It is shown, that in this mode, user traffic is a time series of stationary random process, with normal data distribution law, which contains only a random component and its elements can be considered as random oscillations around a certain average value. The obtained results can be used in further studies to build autoregressive models for predicting the user traffic time series.kaWeb-analyticsmodelingautocorrelation analysisTime RowTrafficვებ-ანალიტიკამოდელირებაავტოკორელაციური ანალიზიდროითი მწკრივიტრაფიკიtext::thesis::doctoral thesis